در سیستمهای تبرید تمیز نگه داشتن مدار مبرد و دستگاه ها فوق العاده مهم است، زیرا بسیاری از اشکالاتی که در این سیستمها بوجود می آید به دلیل وجود رطوبت و اسید و مواد خارجی در مدار بسته آنها می باشد. رطوبت در مدار تبرید همراه با افزایش درجه حرارت تولید اسید نموده و باعث از بین رفتن عایقهای سیم پیچ شده و در نهایت موجب سوختن الکتروموتــور کمپـرسور خواهد شد.

انــواع سوختگی کمپرسور: در کمپرسورهـای نوع بسته و نیمه بستــه رفت و برگشتی الکتـروموتور توسط گاز مبرد خنک می شود. همانطور که می دانید استاتور (سیم پیچ) در مسیر گاز قــرار گرفته و هنگامی که گاز آلوده و اسیــدی شود بلافاصلـه عـایق روی سیم پیچ را خـورده و باعث اتصال کوتاه و در نهایت سوختن الکتروموتور خواهد شد. تحت این شرایط دو نوع سوختگی اتفاق خواهد افتاد.

1- سوختگی خفیف و نقطه ای (mild burnout)

فقط در یـک نقطــه روی سیم پیچ الکتروموتور کمپـرسور اتصال کوتاه بوقوع پیوسته و کمپرسور از کار افتاده است. در اینگونه مواقع اگر اپراتور دستگاه سریعاً متــوجه سوختگی شده و اقدام به توقف سیستم نماید امکان آلودگی کل مدار خیلی کم بوده و پس از تعویض سیم پیچ کمپرسور می توان با تعویض فیلتر درایـر و روغن کمپرسور دستگاه را مجدداً راه اندازی کرده و مورد بهره بـــرداری قرار داد. توجــه داشته باشید در این شرایط 24 ساعت پس از راه اندازی دستگاه باید روغن کمپرسور بازدید و میزان اسیدیته آن کنترل گردد.

2 - سوختــگــی شدیـــد (severe burnout)

براساس مشاهدات تجربی و با توجه به آمار موجود در تعمیرگاه های کمپرسور در ایران بیش از 90 درصد سوختگی های کمپــرسور دستگــاه هــای سیستمهای سردکننده از نوع سوختگی شدید است. بر اثر گرمای زیاد تقریباً بخش اعظم عایق سیم پیــچ کمپرسور دچار سوختگی شدید گردیده که باعث آلودگی مدار تبریــد و دستگاه ها خواهد شد. آلـــودگی مدار تبرید شامل اسید، دوده ناشی از سوختن عایق سیم پیـچ و مواد خورند? دیـگری است که چنانچه در مدار بـــاقی بماننــد خسارت جدی بـه دستگاه سیستم سردکننده وارد خواهند کرد. در هنگام مواجه شدن با سوختگی شدید کمپرسور قبل از هر اقدامی لازم است در مدار مکش کمپرسور بلافاصله پس از اواپراتور فیلتر مکش (Suction Filter) تعبیه و نصب گردد 

خوشبختـانه در سالهــای اخیر اکثر سازندگان دستگاه های تهویه مطبوع و سیستمهای سردکننده این فیلتر را در کارخانه طراحی و روی دستگاه بصورت استاندارد نصب می کنند. در صورتی که دستگاه شما فاقد این نوع فیلتر است لازم است قبل از هر اقدامی فیلتر مکش مناسب تهیه و در مدار مکش نصب نمایید.

? مراحل پاکسازی مدار تبرید پس از سوختن شدید الکتروموتور کمپرسور

به دنبال سوختن الکتروموتور کمپرسور یک سیستم سردکننده، روغن و ماده مبرد تجزیه شده و اسید تولید می کنند؛ از این رو برای تمیز کردن مدار تبرید مطابق روش زیر اقدام نمایید. توجه داشته باشید مراحل زیر باید بدقت مطابق دستورالعمل شرکت سازنده دستگاه انجام گیرد و در غیر اینصورت احتمال سوختن کمپرسور تعمیر شده و یـا کمپرسور هم مدار آن بسیار زیاد خواهد بود.

1ـ ابتــدا شیرهــای مــکش و رانش کمپرسوری را که سوخته است کاملاً در حالت بسته قرار داده و سپس مهره های اتصال شیرها به بدنه کمپرسور را با آچار مناسب شل کرده و پس از اطمینان از قطع بودن کلید برق ورودی به ترمینال کمپرسور، اتصالات جعبــه تـرمینال را باز کرده و کمپرسور را از دستگاه جدا نمایید.

2ـ بلافاصلــه شیر تخلیه روغن کمپرسور را بـاز نمـــوده و یک نمونــه از روغن کمپرسور سوخته را در یک شیشه تمیــز و خشک ریخته تـا میزان اسیــدیتــه آن در آزمــایشگاه اندازه گیری گردد. (توجه داشتـــه باشید روغن یک کمپرسور سوخته به شدت اسیدی است؛ لذا در موقع تخلیه روغن از دستکش و ماسک مناسب استفاده نمایید.)

3ـ در صورتی که ظرفیت سرمایی دستگاه کمتر از 5 تن تبرید است مجاز هستید گاز آن را در داخل کپسول جداگانه ای تخلیه کرده و طبــق دستورات سازمان محیط زیست ایران آن را برای بازیابی و نظارت به شرکتهای تولیدکننده گاز ارسال نمایید. توجه داشته باشید تحت هیچ شرایطی گاز سیستمهای سردکننده را در اتمسفر و هوای موتورخانه تخلیه نکنید.

4ـ کمپرسوری که سیم پیچ الکتروموتور آن تعویض شده یا کمپرسور نو را در دستگاه نصب کرده و پس از محکم نمودن اتصالات شیرهای رانش و مکش همچنین اتصالات جعبه ترمینال برق آن، با گاز ازت شارژ نموده پس از نشت یابی اتصالات، گاز ازت را تخلیه کرده و از محل شارژ روغن محفظه کمپرسور را دوبار بـا واکیوم پمپ از هوا و رطــوبت تخلیه کـرده و روغن منـاسب به آن شارژ نمایید. شیر سرویس در مدار مایع را ببندید. اکنـون شیرهــای روی کمپرسور را بـاز نمایید و کمپرسور را بـه کار اندازید. بلافاصله پس از راه اندازی کمپرسور، بخشی از مواد زائد و آلودگی های مدار به سمت کمپرسور حرکت کرده و توسط فیلتر مکش، مواد زائد و ذرات معلق جذب شده تا بتوان آنها را پس از پایان عمل پمپ دان از مدار سیستم تخلیه نمود. پس از انجام کامل عمل پمپ دان و ذخیره نمودن تمامی گاز سیستم در درون کندانسور یا رسیور، کمپرسور را خاموش کنید .

5 ـ اکنون تمام شیرآلات، کنترلها و فیلترهای مدار مایع (شیرآلات شامل شیر انبساط سولونوئیدوالو) را باز نموده و محتویات داخل آنها را کاملاً تمیز و در صورت نیاز تعویض نمائید. مغزی های فیلتر درایر را از داخل محفظه خارج نموده و پس از نظافت صافی فلزی و فضای درون محل استقرار مغزی ها، فیلتر نو با قابلیت جذب اسید را جایگزین فیلتر درایــر معمولی نمایید. در شکل 4 یک نمونه فیلتر با قابلیت جذب اسید را ملاحظه می کنید.

6ـ فیلتر مکش در خروجی اواپراتور دستگاه را نیز باز نموده پس از نظافت کــامـل، فیلتــر آن را تعویض نمایید. (توجه داشته باشید قبــل از انجام عملیات نظافت سیستم باید تعداد کافی فیلتر مکش را تهیه و در محل نصب چیلر آماده و نگهداری کنید.)

7 ـ اکنون شیر سرویس در مدار مایع را در وضعیت باز قرار داده و سیستم را راه اندازی کنید. میزان شارژ گــــاز و سطح روغـن کمپــرسور را بدقت کنترل کنید و در صورت نیاز دستگاه را شارژ گاز نمایید. پس از شارژ کامل گاز دستگاه، حداقل به مدت 2 ساعت بعد از بکار انــداختن کمپرسور تعمیر شده، میــزان آمپر مصرفی کمپرسور را اندازه گیری کنید تا از مقادیر مجاز تجاوز نکرده باشد. در این مرحله مجدداً دستگاه را پمپ دان کرده و مغزی های فیلتــر درایر را تعویض کنید. (بــاز هم مغزی بــا قابلیت جذب اسید در سیستم قـرار دهید).

8 ـ در این مرحله مجدداً شیر سرویس را در مدار مایع که در مرحله قبل برای پمپ دان بسته بودید، باز کنید و دستگاه را روشن کنید و پس از اطمینان از کارکرد کمپرسور و قسمتهای مختلف آن، اجازه دهید دستگاه به مدت 24 ساعت کار کند.در این مدت زمان همواره فشار رانش ـ مکش و روغن همچنین وضعیت سطح روغن کمپرسور را بدقت زیر نظر داشته باشید. پس از 24 ساعت مجدداً سیستم را پمپ دان کرده و مقداری از روغن کمپرسور را جهت آزمایش اسیدیته در یک ظرف شیشه ای بریزید. هرگونه تغییر رنگ و بوی تند سوختگی روغن نشانه آن است که در سیستم آلودگی وجود داشته و بــاید روغن را مجدداً تعویض نمود. در این شرایط لازم است فیلتر مکش و مغزی های فیلتر درایر را مجدداً تعویض نمایید .

در این مرحله مغزی فیلتر درایر معمولی را در محفظه فیلتر درایر قرار دهید.

9ـ شیــر سرویس در مدار مایـع را باز نموده و دستگاه را راه اندازی کنید. پس از 48 ساعت آزمایشات و عملیات مرحل? قبل را تکرار کنید تا اطمینان حاصل شود روغن شفاف بوده و مدار تبرید کاملاً تمیز گردیده است.

10ـ دو هفته پس از راه اندازی دستگاه بــرای حصول اطمینان از تمیز بودن مـدار تبرید مجدداً روغن کمپرسور را نمونــه گیری و وضعیت اسیدیته آن را کنترل و بازرسی کنید.
توجه : هر بار که دستگاه پمپ دان می گردد لازم است فیلتر مکش نیز باز شده و فیلترهای درون آن را تعویض نمایید. 


مراجع :
1ـ جـزوات آموزش تخصصی شرکت ساراول
2-Clean–up after burnout (Tech Service Carrier) 
این مقاله فنی به قلم اینجانب (حمید دارابی) در ماهنامه صنعت تاسیسات شماره120 ( دی 1388 ) صفحه 29 درج شده است.

نویسنده : مهندس حمید دارابی از اساتید و اعضای افتخاری مرکز دانش صنعت تاسیسات ایران